Riga Motor Müzesi, Letonya

Riga Motor Müzesi  

Yazan: Ali Rıza İŞİPEK

Riga Motor Müzesini Baltık ülkelerinde bulunan en büyük antika araç müzesi olarak tanımlayabiliriz. Devlete bağlı bir bir kültürel kurum olarak hem Letonya halkının hem de uluslararası her türlü araştırma ve eğitim maksatları için hizmet vermektedir.

Bugün dünyanın çeşitli ülkelerinde otobüs veya ulaştırma temalı müzeler bulunmaktadır. Müze Letonya ve Riga şehrinin tarihine ışık tuttuğu gibi, yaşamın en temel gereksinimlerinden biri olan ulaşım sorununun nasıl çözüldüğünü de özellikle yeni nesillere görsel olarak sunmaktadır. Bu sayede ziyaretçiler, geçmişte hangi şartlar altında bir yerden bir yere intikal edildiğini, ne tür ulaşım araçlarının bulunduğunu ve bunların nasıl çalıştığını gerçeğe çok yakın bir şekilde öğrenebilmektedir.

Müze endüstriyel mirasın bir parçası olarak her türlü antika aracın toplanması, muhafaza edilmesi ve restorasyonu görevini üstlenmektedir. Müze Letonya Ulaştırma Bakanlığı Yol Trafik Güvenliği dairesine bağlı olarak çalışmaktadır. Uluslararası Ulaştırma ve Haberleşme Müzeleri Derneği ( IATM-ICOM) benzeri uluslararası ve ulusal birçok dernek ve kurumun da üyesi olan müze 1999 yılında akredite edilmiştir.

Riga Motor Müzesi koleksiyonunun çekirdeğini 19. Yüzyılın sonu ile 20. Yüzyılın sonuna kadar olan süreçte üretilmiş olan otomobil, motosiklet ve bisikletler oluşturmaktadır. 3278 m2 lik bir sergi alanına sahip olan müzede 230 dan fazla araç sergilenmektedir.

Koleksiyondaki araçlar aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılmaktadır.

• Letonya da imal edilmiş olan bisiklet, motosiklet ve otomobiller,
• Kremlin Koleksiyonu,
• Dünya Savaşı Öncesi Araçlar,
• Özel ve askeri araçlar,
• Yarış arabaları ve rekor kırmış araçlar,
• Sovyet Dönemi araçları,
• Letonya’da motor sporları,
• Letonya da imal edilmiş olan bisiklet, motosiklet ve otomobiller,

1899 yılında Çarlık Rusya’nın en büyük bisiklet fabrikalarından birisi olan “A. Leutner & Co”, Riga’da bulunmaktaydı. Bu fabrika Fransız ve Alman De Dion – Bouton motorlarını kullanarak küçük arabaların imalatına başlar.

1909 yılında yine Riga’da Çarın emri üzerine kurulan fabrika’da ilk Russo – Balt otomobili imalatı gerçekleşir. Bu fabrika K,E,C,D,M VE T-625 model araba ve kamyonlar üretir. Müzede halen bir yangın aracı ve bir K modeli araba sergilenmektedir.

1937 yılında Ford ile bir anlaşma imzalanır ve bir montaj hattı kurularak ithal edilen parçalarla araba ve kamyon imalatına başlanır. 1940’a kadar bu şekilde 1000 kamyon, 300 araba ve yüzlerce otobüs imal edilir.

1927 yılında kurulmuş olan G. Ehrenpreis fabrikası yılda yaklaşık 40.000 bisiklet imal etmiştir. II. Dünya savaşı başlangıcına kadar üretim yapan bu fabrika 1944 yılında sökülerek Almanya’ya taşınmış, 1947 yılında ise Kızıl Yıldız adıyla tekrar üretime geçmiştir. Daha sonra bu fabrika da GAUJA marka motosikletlerin imalatına geçilmiştir. 1970 yılında Riga’nın motorsiklet üretimi yıllık 220.000 rakamına ulaşmıştır.

Kremlin Koleksiyonu,
1930’lu ve 1940’lı yıllarda Kremlin sarayının garajında birçoğu ABD’de yapılmış çok sayıda llüks makam otomobili bulunmaktaydı. Bu araçların içinde en çok Stalin’in tercihi olan Pachard’s Limozinler yer alırdı. 1930’ların ortalarında Moskova araba fabrikaları ZIS -101 model limuzinleri üretmeye başlar ve Rusya’da artık bu araçların kullanılmasına geçilir.

II Dünya savaşının sona ermesinden sonra da Sovyetler Birliği özellikle kendi lüks arabalarını yapabilme imkan kabiliyetine sahip olduğunun dışarıya gösterilmesi ve tanıtım amaçlarıyla lüks otomobil üretimi sürdürmüştür. 1964 yılında Brejnev’in Komünist Partinin başına geçmesiyle Kremlin garajlarındaki lüks araç sayısı hediye edilen yabancı araçlardan dolayı oldukça artar. Sovyetler birliğinin dağılmasından önce Letonya Antika Otomobil Kulübü ( AAK) Sovyet Hükümeti tarafından kullanılmış olan bu lüks araçları elde etmeyi başarır ve müze koleksiyonuna kazandırılır.

Askeri Araçlar.

• Dünya Savaşı başlangıcında Kızıl Ordunun elinde 272.000 otomobil, buna karşılık Nazi Almanya’sının ise 400.000 aracı bulunmaktaydı.   Savaş başladığında ise doğal olarak sivillerin elindeki her türlü araç askeri maksatlarla kullanılmaya başlandı. Kızıl Ordu tarafından kullanılan bu araçların nispeten bakım tutumu ve işletimi kolaydı. Alman araçları ise teknolojik olarak belki çok üstün ve komplike idiler ancak bu da onları çalışır halde tutmak için güçlükler yaratmaktaydı. Savaşın sonucunda bu hususunda mutlaka önemi vardır.

Restorasyon Atölyesi

Riga Motor müzesinde ayrıca 1989 yılında kurulmuş olan bir restorasyon atölyesi bulunmaktadır. Atölye, Berlin Teknoloji müzesi, Audi ve Volkswagen müzeleri ile işbirliği içinde çalışmaktadır. Günümüze kadar 30 restorasyon projesini gerçekleştirmiş olan atölyede halen 1930, 1941 ve 1947 yıllarına ait üç aracın restorasyonu devam etmektedir. Ziyaretçilere adeta bir zaman tünelinde yolculuk yaptıran bu müze , oldukça ilgi çekmekte ve herkes kendinden, yaşadığı şehirden, çevresinden ve yaşantısından bir parça bulabilmektedir.

Müzede ayrıca otomobil, motosiklet, bisiklet ve otobüsler ile ilgili her türlü aksesuar, otobüs levhaları, durak tabelaları, araç model ve maketleri, hatıralık eşyalar, ve asırlık otomotiv tarihi ile ilgili ilginç parçalar çeşitli vitrinlerde ve standlarda sergilenmektedir

Müze ile ilgili olarak en çok dikkatimi çeken husus ise, yıl boyu müze tarafından planlanmış olan , ralli, yarış, fuar, sergi vb. etkinliklerin çokluğu olmuştu. Motor sporları ve antika araçlara meraklı olan dernek ve kulüpler ile yakın işbirliği içinde bulunan müze bu destek sayesinde çeşitli faaliyetleri organize edebilmekte veya ev sahipliği yapabilmektedir. Müzeyi ziyaret ettiğim günde bu etkinliklerden birisi icra edilmekteydi. Şehir içinde önceden belirlenmiş olan güzergah üzerinde antika araba rallisi düzenlenmiş, belirli aralıklarla araçlar start alıyor ve şehirdeki turlarını tamamlıyorlardı.

Riga Motor Müzesinde antika bir otomobil

Riga Motor Müzesinde antika bir itfaiye aracı

Bu ve benzeri etkinlikler ile hem müzenin tanıtımı yapılıyor, gündemde kalması ve medyada yer alması sağlanıyor, hem de araçlara meraklı olan kitlenin sürekli olarak müze ile iletişim içinde olmasını gerçekleştiriliyordu.